Naar aanleiding van de startnotitie van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, “Waar ligt de grens?”, is door de vier gemeenten op Goeree-Overflakkee opdracht gegeven aan het onderzoek- en adviesbureau IVA Tilburg om de mogelijkheden voor niet-vrijblijvende samenwerking op Goeree-Overflakkee te onderzoeken. Deze notitie is opgesteld door de gezamenlijke fracties van de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) en de ChristenUnie op Goeree-Overflakkee en geven een reactie op het IVA-rapport.
Inleiding
Op 14 mei 2001 is het eindrapport aan de gezamenlijke commissies Algemene en Bestuurlijke Zaken en Middelen gepresenteerd. Inhoudelijk kan van het rapport worden gezegd dat aan de hand van interviews met bestuurders de huidige situatie op Goeree-Overflakkee in beeld is gebracht. Een voorlopige conclusie is dat er geen directe noodzaak aanwezig is om op korte termijn tot een niet-vrijblijvende samenwerking te komen. Er doen zich geen knelpunten voor die daartoe aanleiding geven.
Anderzijds is men van mening dat er vanwege de kleinschaligheid en het niet kunnen beschikken over fulltime wethouders wel degelijk zaken zijn die niet voor 100% kunnen worden opgepakt. Gebrek aan ambtelijke ondersteuning op het gebied van beleidsvoorbereiding en strategische ontwikkelingen zijn daar mede de oorzaak van. Kleinere gemeenten zien zich kwetsbaar en hebben een beperkte tijd voor beleidsontwikkeling. Vacatures zijn moeilijk te vervullen. Ook langdurige afwezigheid vanwege ziekte zorgt voor de nodige problemen ten aanzien van een adequate personeelsbezetting.
Geconstateerd wordt dat het bij de gemeenten nog redelijk goed gaat. Toch is men van mening dat toekomstige ontwikkelingen in de komende tien jaar, waardoor meerdere taken bij de gemeenten zullen worden ondergebracht, samenwerking noodzakelijk maakt. Het is jammer dat het rapport hier te weinig concreet op ingaat.
Doel van deze notitie
Het doel van deze notitie is om, met als uitgangspunt het eindrapport van het IVA, een vorm van niet-vrijblijvende samenwerking op Goeree-Overflakkee te vinden die bestuurlijk gedragen wordt door alle gemeenten op Goeree-Overflakkee en die in praktische zin uitvoerbaar is.
Bestaande vormen van samenwerking
Samenwerking op ons eiland is niet nieuw. Al jaren wordt op Goeree-Overflakkee samengewerkt op verschillende niveaus. Voor alle duidelijkheid worden de samenwerkingsverbanden hier nog eens weergegeven. Het betreft zowel structurele als tijdelijke vormen van samenwerking.
Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Goeree-Overflakkee (ISGO)
Al ruim 10 jaar functioneren vanuit de gemeenschappelijke regeling functionele commissies en werkgroepen. De werkzaamheden zijn gericht op uitvoering van vastgesteld beleid van de vier gemeenten. In veel gevallen wordt dit beleid door landelijke en provinciale overheid opgelegd. De voornaamste taken zijn:
- uitvoering van milieuwetgeving
- volkshuisvesting
- verkeer en vervoer
- recreatie en toerisme
Stuurgroep GOF
De stuurgroep GOF (Goeree-Overflakkee) onder voorzitterschap van de gebiedsgedeputeerde is verantwoordelijk voor de uitwerking van het streekplan.
Initiatiefgroep i.o. Integraal Ontwikkelingsplan Goeree-Overflakkee
In het kader van de POP (PlattelandsOntwikkelingsPlan) en LEADER (Liaison Entre Actions de Development de l’Economie Rural) subsidies is een initiatiefgroep i.o. belast met de opdracht om te onderzoeken voor welke projecten subsidies kunnen worden binnengehaald.
Noodzaak van samenwerking
Als we het IVA rapport als uitgangspunt nemen dan is de noodzaak voor samenwerking op dit moment onvoldoende aanwezig. Er zijn echter wel degelijk zaken die nu al op ons afkomen, die de gemeentegrens overstijgen en vragen om een regionale aanpak.
Uit de discussie moeten wij concluderen dat nog niet elke gemeente daarvan overtuigd is of misschien wel overtuigt maar dit niet hardop durft uit te spreken. Dit houdt wellicht verband met enige weerstand tegen een noodzakelijke mandatering, zowel binnen de Colleges van B&W als binnen de Raden.
De gezamenlijke fracties van SGP en ChristenUnie zijn tot de conclusie gekomen dat de keuze om niet samen te werken zou kunnen leiden tot een gemeentelijke herindeling. De informatie vanuit de provincie is hierover bepaald niet dubbelzinnig. Maar ook een vergaande vorm van samenwerking zou voor de provincie aanleiding kunnen zijn om de vier gemeenten samen te voegen. Zowel binnen de SGP als de ChristenUnie wordt, met enige nuances, een samenvoeging van de vier gemeenten afgewezen.
De nadruk wordt in het IVA-rapport gelegd op het taakveld sociaal-maatschappelijke taken. Gezien de ontwikkelingen op Goeree-Overflakkee dient deze vooral te liggen op ruimtelijke en economische taken. Binnen het eerstgenoemde taakveld wordt er al samengewerkt of is er bereidheid getoond tot samenwerking. Hier is minder sprake van gemeentegrensoverschrijdende zaken maar is het uiteindelijke positieve effect, gezien de aantallen, groot. Het tweede taakveld is omvangrijker en van groter belang gezien de eisen en richtlijnen die vanuit de provincie en rijksoverheid worden aangereikt en vanwege het gemeentegrensoverschrijdende karakter.
De provincie vraagt aan de gemeenten om diverse taken regionaal op te pakken. Noodzakelijk is dat bestuurders over hun eigen gemeentegrens heen durven en willen zien.
Concrete onderwerpen voor samenwerking
Welke taken liggen er op ons te wachten en welke ontwikkelingen vragen onze aandacht.
Taken op sociaal-maatschappelijk terrein
- onderwijs (op dit gebied zijn inmiddels stappen ondernomen om bestuurlijk tot intensieve samenwerking te komen)
- cultuur en media
- sociale zaken en werkgelegenheid
- welzijn en volksgezondheid
- openbare orde en veiligheid
- sport
Taken op ruimtelijk en economisch gebied
De totale ruimtelijke en economische ontwikkeling van Goeree-Overflakkee, onder andere naar aanleiding van het streekplan:
- recreatie en toerisme
- volkshuisvesting
- bedrijventerreinen
- natuurontwikkeling (o.a. Deltanatuur)
- water en milieu
Startfase
De in de vorige paragraaf genoemde terreinen omvatten een scala aan taken. Het is onmogelijk om alle taken gelijktijdig in een samenwerkingsverband onder te brengen. Er dienen keuzes te worden gemaakt waarna, afhankelijk van de toekomstige ontwikkelingen, een verdere groei van de samenwerking invulling kan krijgen.
In de startfase worden de volgende onderwerpen ingebracht:
- Sociale zaken & werkgelegenheid
- Ruimtelijk beleid (uitwerking streekplan)
- ICT
- Veiligheid (brandpreventie)
Verder wordt het zinvol geacht vormen van bestaand eilandelijk overleg en/of andere zaken die eilandbreed worden aangestuurd onder verantwoordelijkheid van de samenwerking te brengen. Te denken valt aan:
- Initiatiefgroep IOP
- Stuurgroep GOF
- Portefeuillehoudersoverleg sociale zaken
Tenslotte is het van belang ook de positie van het ISGO op termijn te koppelen aan deze niet-vrijblijvende samenwerking. Dit kan in een groeimodel worden meegenomen en nader worden uitgewerkt.
bestuurlijke vorm van samenwerking
Een vorm van niet-vrijblijvende samenwerking vraagt een geheel andere overlegstructuur met andere verantwoordelijkheden dan de samenwerking in ISGO-verband. Het te maken beleid zal politiek draagvlak moeten hebben. Noodzakelijk is om goed te communiceren met de achterban. Wel is het zinvol een nieuw samenwerkingsverband te laten vallen onder een gemeenschappelijke regeling. Eerder opgedane ervaringen kunnen worden ingebracht zoals het project gebiedsgerichte aanpak Kop van Goeree, wat per 1 januari 2002 wordt uitgebreid tot een project gebiedsgerichte aanpak Goeree-Overflakkee.
De stuurgroep GOF, met een ambtelijke werkgroep GOF, kan een goed instrument zijn om zaken beleidsmatig aan te pakken en wordt binnen de samenwerking ondergebracht als projectgroep GOF / IOP.
De initiatiefgroep i.o. Integraal Ontwikkelingsplan (IOP) heeft geen enkel politiek draagvlak. Inmiddels is dit probleem onderkend en zijn de vier wethouders Ruimtelijke Ordening aan deze initiatiefgroep i.o. toegevoegd. Deze initiatiefgroep heeft een tijdelijk karakter (binnenhalen van subsidies in het kader van POP & LEADER).
Om eilandelijk een goede invulling te kunnen geven aan de samenwerkingsstructuur ligt het ook voor de hand dat de stuurgroep GOF en de initiatiefgroep IOP i.o. in elkaar worden geschoven tot één projectgroep Goeree-Overflakkee die gemeentegrensover-schrijdende zaken op ruimtelijk gebied ter hand neemt.
Organogram
Het organogram is als bijlage bijgevoegd. Daarbij is een opzet gemaakt voor een startfase. Als de structuur eenmaal is opgezet en naar behoren werkt is het mogelijk ook andere onderwerpen onder het samenwerkingsverband te brengen.
De volgende kanttekeningen behoren bij het organogram:
- Beleidsvoorbereiding in de projectgroepen onder bestuurlijke leiding van de bestuurscommissie.
- Beleidsvaststelling in de afzonderlijke gemeenteraden.
- Beleidsuitvoering afhankelijk van het onderwerp:
Knelpunten en verdere uitwerking
Deze notitie geeft slechts een aanzet om invulling te geven aan niet-vrijblijvende samenwerking. De details zullen in een later stadium nader moeten worden uitgewerkt.
Een aantal punten die hierbij van belang zijn worden hier nader belicht:
Besluitvorming
Een belangrijk onderdeel in de besluitvorming is de beleidsvaststelling door de gemeenteraden. Wat te doen indien één (of meer) van de vier gemeenteraden het voorstel afwijst? Gaan we dan met de overblijvende gemeenten toch verder, of zal er een aangepast voorstel moeten komen.
De voorkeur van de SGP/ChristenUnie gaat uit naar consensus. Indien geen consensus wordt bereikt zal het voorstel teruggenomen worden en door de bestuurscommissie worden herzien. Het is duidelijk dat ook in de voorbereidende fase een goede communicatie noodzakelijk is. Deze communicatie is de verantwoordelijkheid van de portefeuillehouders regionale aangelegenheden.
Dualisme
Wat zijn de gevolgen van dualisme voor deze vorm van samenwerking. Waar liggen de verantwoordelijkheden. Hieraan zal in de verdere uitwerking de nodige aandacht moeten worden besteed.
Positie ISGO
De SGP/ChristenUnie stelt voor de taken van het ISGO uiteindelijk onder te brengen bij deze samenwerking. Over de wijze waarop zal nader overleg moeten plaatsvinden. Wij kunnen ons voorstellen dat bij het opzetten van deze structuur gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden bij het ISGO.
Positie GOF / IOP
Deze worden als projectgroep GOF / IOP ondergebracht bij de samenwerking.
De gedetailleerde uitwerking met alle daaraan verbonden consequenties kan pas dan plaatsvinden als eilandelijk een definitief meerderheidsstandpunt door de gemeenteraden is ingenomen over de uitgangspunten voor niet-vrijblijvende samenwerking.
Bijlage 1:
Organogram Niet-Vrijblijvende Samenwerking Goeree-Overflakkee startfase
Bijlage 2:
Organogram Niet-Vrijblijvende Samenwerking Goeree-Overflakkee vervolgfase
