Herdenking gevallenen Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea

9 september 2008

Op dinsdag 9 september vond in Goedereede de jaarlijkse herdenking van de gevallenen van voormalig Nederlands-Indië plaats. Deze herdenking werd gehouden bij het gedenkteken op de begraafplaats in Goedereede. Meer dan honderd veteranen, nabestaanden en andere belangstellenden waren aanwezig. De gedachten van de aanwezigen waren vooral bij de 17 gesneuvelde soldaten uit Goeree-Overflakkee. Tijdens de gevechten in Nederlands-Indië kwamen meer dan 6200 Nederlandse soldaten om het leven. Burgemeester G.J. van de Velde-de Wilde hield een toespraak bij deze herdenking. Ook legde zij namens de gemeente Goedereede, samen met wethouder A. Admiraal, een krans bij het gedenkteken.

Indie-Herdenking Onderstaand vindt u de tekst van de toespraak van burgemeester Van de Velde-de Wilde:

Dames en heren, jongens en meisjes,
Mede namens de gemeente Goedereede heet ik u van harte welkom op deze eilandelijke herdenkingsbijeenkomst. Ruim 10 jaar na de onthulling van het gemeentelijke gedenkteken staan wij hier voor de eerste maal samen om onze gevallenen uit die verschrikkelijke tijd met elkaar te herdenken en gedenken. Vandaag staan we stil bij al die mensen die in de periode 1945-1962 in het voormalige Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea zijn overleden.
Wat was ook al weer de aanleiding van de gevechten in voormalig Nederlands Indië? Kort wil ik met u de geschiedenis weer laten herleven.

In mei 1945 beleefden we in Nederland de bevrijding en die werd die uitbundig gevierd. Na jaren van onderdrukking was daar de bevrijding en kon er aan de wederopbouw worden begonnen. Nederlands-Indië was toen nog bezet door de Japanners en vele Nederlanders en Indische Nederlanders zaten vast in de Japanse interneringskampen. Op 15 augustus capituleerde Japan en op 17 augustus 1945 riep Soekarno de onafhankelijkheid uit van de Republiek Indonesia. Koningin Wilhelmina had al in een veel eerder stadium aangegeven dat Nederlands-Indië zelfstandig zou moeten worden. Maar wel via de weg van goed overleg en geleidelijkheid. Nederland besloot dan ook om vele troepen, meer dan 120.000 man te verschepen naar de West om daar te helpen met het herstellen van de orde.

In eerste instantie leken de opgestarte onderhandelingen succesvol, er werd toegewerkt naar een Nederlands-Indonesische Unie, waarin een overgangsperiode van kracht zou zijn en waarna Nederland de soevereiniteit aan Indonesië zou overdragen. Uiteindelijk lukte het niet om het akkoord tot uitvoering te krijgen en besloot Nederland tot een militair offensief wat de geschiedenis boeken inging als de Eerste Politionele Actie, Operatie Product, welke op 20 juli ’47 begon. Doel was de belangrijkste plantagegebieden op Java en Sumatra te bezetten en de Republiek met geweld tot concessies te dwingen. Na tussenkomst van de Verenigde Naties werden de gevechten op 5 augustus ’47 stopgezet. Als tegenreactie startte de Republiek met een grootschalige guerrilla. De verspreide Nederlandse troepen, de moeilijk toegankelijke gebieden waren een basis voor veel aanslagen. En er vielen vele slachtoffers aan beide kanten. Wederom door bemiddeling van de Verenigde Naties werden er onderhandelingen opgestart en een nieuwe wapenstilstand afgesproken. Ondanks de afspraken loeide de guerrilla weer op en besloot de Nederlandse regering eind 1948 een nieuw offensief te starten, Operatie Kraai. De actie slaagde maar ten dele.

Politiek gezien had deze actie grote internationale gevolgen. Onder grote druk van de Verenigde Naties werd de actie op 5 jan. 1949 stopgezet. Uiteindelijk liet Nederland in mei 1949 de republikeinse leiders vrij, ontruimde Djokjakarta en sloot op 7 mei 1949 een nieuw akkoord. In dit akkoord werd de basis gelegd voor een onafhankelijk Indonesië en op 27 december 1949 droeg Nederland de soevereiniteit over de archipel over aan de Verenigde Staten van Indonesië.

En toen begon de repatriëring van vele duizenden soldaten. Velen van hen, meer dan 6200, vonden de dood. Waarvan 17 inwoners van het eiland Goeree-Overflakkee en 3 inwoners uit onze eigen gemeente Goedereede.

Kort wil ik hen, wiens namen hier op het monument staan gegraveerd, memoreren:

  • Johannes Westdijk geboren te Ouddorp, was landarbeider van beroep en soldaat bij de 7 december divisie. Hij overleed nadat de auto waarin hij zat werd beschoten op 20 febr. 1948. Hij ligt begraven op het ereveld Menteng Pulo Djakarta.
  • Matthijs Grootenboer, geboren te Stellendam, sneuvelde op 10 juni 1947 was soldaat bij 7 december divisie en als beroep landarbeider. Hij is verdronken en ligt ook begraven op het ereveld Menteng Pulo in Djakarta.
  • Gerrit van Soest, geboren in Stellendam en op 4 maart 1948 overleden in Babakan Peutem, was korporaal van de 7 december divisie, hij was visser van beroep. Hij ligt buiten de erevelden begraven, waardoor hij formeel nog steeds als vermist te boek staat.

Voor al de familieleden, nabestaanden en oud militairen zal deze bijeenkomst weer veel gemengde herinneringen en gevoelens opleveren. En zullen deze dagen met alle publiciteit erom heen weer moeilijk zijn. Toch willen we met deze herdenking aangeven dat deze mensen voor altijd in onze gedachten een plaatsje zullen hebben en houden. En hoop ik dat deze bijeenkomst ook weer een stukje mag en kan bijdragen aan de verdere verwerking van het verlies en de verwerking van de verschrikkelijke ervaringen van destijds. Voor diegenen die na jaren oorlogvoeren terugkwamen in Nederland begon een strijd van erkenning en acceptatie. Vele jaren werd er onder het mom van wederopbouw na de oorlog van ’40-’45, en het niet willen praten over de anders afgelopen oorlog in het verre Westen, niets maar dan ook niets ondernomen door onze regering om richting de Indië veteranen openlijk blijk van erkenning en waardering te geven aan de ontberingen en acties aldaar ondernomen.

Nu vele gemeenten hun eigen gedenkplaats hebben en eind jaren ’80 die erkenning er eindelijk kwam heeft dat binnen de veteranengemeenschap tot dankbaarheid geleid. Ter voorbereiding van mijn toespraak en na het doorlezen van een aantal boeken, moest ook ik bekennen dat ik eigenlijk heel weinig wist van hetgeen zich in die tijd eigenlijk heeft afgespeeld. En ook heden ten dage vechten Nederlandse militairen in verre landen en staan dagelijks bloot aan vijandelijkheden met risico van eigen leven. Afgelopen zondag werd bekend dat wederom een Nederlandse militair om het leven was gekomen in Uruzgan.

In diverse documenten heb ik gelezen over de ontberingen van toen, de guerrilla die werd gevoerd, het gebrek aan contact met het thuisfront, het grote onbekende, de minimale vergoedingen, de ontkenning bij thuiskomst, het grote hiaat tussen ratio en gevoel, het verwerken van het verlies van de kameraden, het volkomen ontberen van elke vorm van nazorg en het volledig ontbreken van elke vorm van openheid door onze Overheid over hetgeen zich had afgespeeld.

Ik me heel goed kan voorstellen hoe ongelukkig en miskend men zich voelde en welke impact dat gehad moet hebben op het wel en wee van betrokkenen zelf en van iemands familie en gezin. De terugkerende soldaten hadden het overleefd, maar het echte overleven moest bij thuiskomst nog beginnen, de oorlog zat in hen en die droegen en dragen zij tot op de dag van vandaag met zich mee. En wat moet dat voor de betrokkene een bepaalde opluchting zijn geweest toen die erkenning en waardering er uiteindelijk wel kwam en er ook steeds meer verhalen en gebeurtenissen aan het papier zijn toevertrouwd, zodat ook anderen daar nader kennis van konden nemen, en welke ook wellicht een stukje hebben kunnen bijdragen aan de verdere verwerking van deze traumatische gebeurtenissen.

Dames en heren. Jongens en meisjes,
Het is en blijft belangrijk om hier samen met elkaar, familie, nabestaanden, oud-militairen op deze plaats onze gevallenen te herdenken en gedenken. Ik heb grote bewondering voor de manier waarop het comitë herdenking Goeree-Overflakkee destijds, vier jaar geleden de taak heeft opgepakt door het organiseren van deze herdenking in de verschillende gemeenten op het eiland. Zelfs aan de scholen werd de mogelijkheid van gastlessen aangeboden.

Ik ben dan ook verheugd dat zoveel jongelui van de verschillende basisscholen vanmiddag aanwezig zijn. Jongens en meisjes, ook voor jullie is dat belangrijk. Jullie zullen in de toekomst het vaandel overnemen om ook deze moeilijke passage uit onze Vaderlandse geschiedenis een volwaardige plaats te blijven geven, nu en in de toekomst. Dit mag en kan niet vergeten worden. Inmiddels zijn er naast de Nationale herdenkingsplaats in Roermond op vele plaatsen speciale monumenten opgericht om ook lokaal deze Indië-herdenking te kunnen organiseren. Zo ook in de vier gemeenten hier op Goeree-Overflakkee. Net als op de andere monumenten op ons eiland staan de namen van onze Goereesche slachtoffers hierop gegraveerd. Daardoor hebben zij hun plaats in onze gemeenschap terug gekregen en hebben de familie en nabestaanden de mogelijkheid om deze plaatsen te bezoeken.

Voor altijd kunnen wij hier op deze plaatsen in onze gedachten bij hen zijn die hun leven gaven en ver van hun verwanten in den vreemde zijn begraven.

Bron: Gemeente Goedereede